រកឃើញកំហុសធ្ងន់ធ្ងរ នៅក្នុងទិន្នន័យដែលគាំទ្រ ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ស្តីពីទំនប់វារិអគ្គិសនីរបស់ចិនប៉ះពាល់ដល់អាងទន្លេមេគង្គ

​អ្នកជំនាញ​ខាង​ជល​សាស្ត្រ​នៅ​សកលវិទ្យា​ល័យ​ Tsinghua​ របស់​ប្រទេស​ចិន​កាលពីពេល​ថ្មីៗ​នេះ​ បាន​មានប្រសាសន៍ថា របាយការណ៍​កម្រិត​អាង​ស្តុក​ទឹក​ដែល​ចេញផ្សាយ​ដោយ​កម្មវិធី “Mekong Dam Monitor (MDM)” ដែល​ផ្តល់​មូលនិធិ​ដោយ​សហរដ្ឋអាមេរិក គឺ​ពោរពេញ​ទៅដោយ​កំហុសឆ្គង​ធ្ងន់ធ្ងរ ដែល​ងាយ​នឹង​ប្រើប្រាស់​ខុស​ក្នុងការ​អះអាងថា​ ទំនប់​វា​រិអគ្គិស​នី​របស់​ប្រទេស​ចិន “​ការគ្រប់គ្រង​ទឹក​” និង “​ការប៉ះពាល់​បណ្តា​ប្រទេស​នានា​” នៅ​ខាងក្រោម​ខ្សែទឹក​ដែល​ត្រូវបាន​Global Times រាយការណ៍​កាលពី​ថ្ងៃ​ពុធ​សប្តាហ៍​មុន​។

​ក្រុម​ស្រាវជ្រាវ​ចិន​បាន​រកឃើញថា​ ទិន្នន័យ​ដែល​ទទួលបាន​ដោយ​ការវាស់វែង​ពី​ចម្ងាយ​ផ្កាយរណប​របស់ MDM​បញ្ច្រាស​នឹង​ការកើនឡើង និង​ការធ្លាក់ចុះ​នៃ​កម្រិត​ទឹក​ជាក់ស្តែង​នៃ​អាង​ស្តុក​ទឹក​Xiaowan​ក្នុង​រយៈពេល​ត្រួតពិនិត្យ​យ៉ាងហោចណាស់​បី​ដង​ក្នុង​ឆ្នាំ​ ២០២០ ដែលមាន​កំហុស​រហូត​ដល់ ​១៤.៨៤ ​ម៉ែត្រ ដែល​ស្មើនឹង​ប្រហែល ​២.៤​ ពាន់​លាន​ម៉ែត្រគូប​ទឹក​។ ជាការ​ឆ្លើយតប​ទៅនឹង​កំហុស​នោះ MDM ​បានទទួល​ស្គាល់​កំហុស​មួយចំនួន​នៅលើ​ទំព័រ​ Facebook របស់ខ្លួន​កាលពី​ថ្ងៃ​ពុធ​រួមទាំង​កំហុស “​វាយ​អក្សរ ​(typo)” នៅក្នុង​ទិន្នន័យ​របស់​ពួកគេ ហើយ​បានធ្វើការ​កែសម្រួល​បន្ទា​ប់​ពី​ត្រួតពិនិត្យ​ម្តង​ហើយ​ម្តងទៀត​ជាមួយនឹង​រូបភាព​ផ្កាយរណប​ដែលមាន​គុណភាព​ខ្ពស់​ពី​ Planet Labs ដែលជា​ក្រុមហ៊ុន​ចាប់​រូបភាព​ពី​ផ្កាយរណប​។

​ទោះបីជា​យ៉ាងណាក៏ដោយ សូម្បីតែ​បន្ទាប់ពី​ការពិនិត្យ​ឡើងវិញ​ក៏ដោយ អ្នកជំនាញ​មកពី​ទីក្រុង Tsinghua បានចង្អុលបង្ហាញ​កាលពី​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​ថា ទិន្នន័យ​របស់ ​MDM​ នៅតែមាន​កំហុស​រហូត​ដល់​ប្រាំបី​ម៉ែត្រ​ពី​ការ​វាស់​កម្រិត​ទឹក​ជាក់ស្តែង ឧទាហរណ៍ នៅ​ចំណុច​នៃ​ថ្ងៃទី​៨ ខែមេសា ឆ្នាំ​២០២០​។​

​អ្នកជំនាញ​ជនជាតិ​ចិន​បាន​និយាយថា “​កំហុស​ប្រាំបី​ម៉ែត្រ​ គឺ​ប្រហែល​ ១.២​ ពាន់​លាន​ម៉ែត្រគូប​នៃ​ទឹក​។ ផលប៉ះពាល់​សម្រាប់​ប្រទេស​នៅតាម​ខ្សែ​ទឹក​ខាងក្រោម​មួយចំនួន​ គឺ​ជាក់ស្តែង​និង​គួរឱ្យ​ព្រួយបារម្ភ​” អ្នកជំនាញ​ចិន​បាន​និយាយថា ​កំហុស​ទាំងនោះ​អាច​ត្រូវបាន​បកស្រាយ​ខុស​ដោយ​ថា “​ទំនប់​ចិន​បាន​ស្ទាក់​ទឹក​” និង​មានការ​បំភាន់​ជា​អវិជ្ជមាន​ដែលថា “​ទំនប់ទឹក​នៅ​ខ្សែទឹក​ខាងលើ​នាំឱ្យមាន​គ្រោះរាំងស្ងួត​នៅ​ខ្សែទឹក​ខាងក្រោម​។ MDM​ដែល​គ្រប់គ្រង​ដោយ​ស្ថាប័ន​Stimson Center’s អាស៊ីអាគ្នេយ៍​ដែល​គាំទ្រ​ដោយ​សហរដ្ឋអាមេរិក បាន​បង្កើត​នៅ​ថ្ងៃទី​ ១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ​ ២០២០ ហើយ​ចាប់តាំងពី​ពេល​នោះមក​បាន​វាយប្រហា​ជា​បន្តបន្ទាប់​លើ​ទំនប់ទឹក​របស់​ចិន​។ កម្មវិធី​នេះ​បាន​តាមដាន​ព័ត៌មាន​ជលសា​ស្ត្រ និង​អាកាសធាតុ ព្រមទាំង​រូបថត​ពីលើ​អាកាស និង​ការវិភាគ​ពី​ផ្កាយរណប​នៃ​ទំនប់​ទាំង ១៣ ដែល​បានបញ្ចប់​ក្នុងនោះ​មាន​ ១១ នៅក្នុង​ប្រទេស​ចិន និង​អាង​ស្តុក​ទឹក​នៅតាម​ដង​ទន្លេមេគង្គ បន្ថែម​ពីលើ​ទំនប់​វា​រិអគ្គិសនី​ចំនួន ​១៥​ នៅលើ​មូលដ្ឋាន​ដែល​បានធ្វើ​បច្ចុប្បន្នភាព​ប្រចាំ​សប្តាហ៍​។ អ្នកសង្កេតការណ៍​បាន​និយាយថា កំហុស​មួយផ្នែក​ គឺ​បណ្តាលមកពី​ឧបករណ៍​(backward tools)​និង​បញ្ហានយោបាយ​។ ទោះជា​យ៉ាងណាក៏ដោយ នេះ​មិនមែនជា​លើកទីមួយ​ទេ​ដែល​គម្លាត​(deviation) សូម្បីតែ​ភាពផ្ទុយ​គ្នា​នៅក្នុង​លទ្ធផល MDM ត្រូវបាន​លាតត្រដាង​។

​នៅក្នុង​ហ្វេ​ស​ប៊ុ​ក​MDM​បាន​និយាយថា “​មានការ​រឹតបន្តឹង​លំហូរ​នៃ​ ១៤៤ ​គីឡូម៉ែត្រ​គូប​នៅឯ​ទំនប់ Jinghong” ក្នុងអំឡុង​សប្តាហ៍​នៃ​ថ្ងៃទី​ ៣១ ខែមករា​ដល់​ថ្ងៃទី ៦ ខែកុម្ភៈ​។ ប៉ុន្តែ​ ១៤៤ គីឡូម៉ែត្រ​គូប​គឺ​ធំ​ជាង​ទំហំ​ផ្ទុក​របស់​ទំនប់​Jinghong​។ លើសពីនេះ​ទៀត វា​មាន​ទំហំ​ធំ​ជាង​ ១,០០០ ដង​ច្រើនជាង​ទឹក​សរុប​ប្រចាំ​សប្តាហ៍​ដែល​បញ្ចេញ​ដោយ​ទំនប់​ទាំង​៤៥ នៅក្នុង​អាង​។

​នៅ​ឆ្នាំ ២០១៩-២០២០ MDM​បានចាប់ផ្តើម​ការប្រុងប្រយ័ត្ន​ខ្ពស់​សម្រាប់ “​ការគំរាមកំហែង​ទំនប់ទឹក​របស់​ប្រទេស​ចិន​” ដោយបាន​និយាយថា គ្រោះរាំងស្ងួត​នៅក្នុង​តំបន់​មេគង្គ​ក្រោម​គឺ​បណ្តាលមកពី​ទំនប់ទឹក​របស់​ប្រទេស​ចិន ប៉ុន្តែ​លទ្ធផល​ផ្ទាល់​របស់​វា​មាន​ភាព​ផ្ទុយគ្នា​គួរឱ្យ​អាម៉ាស់​។​

​ការស្តីបន្ទោស​អាង​ស្តុក​ទឹក​របស់​ប្រទេស​ចិន​ចំពោះ​ការ​រក្សាទុក​បរិមាណ​ទឹក​ច្រើន​ក្នុង​រដូវវស្សា (​ខែមិថុនា ដល់​ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៩) MDM បាន​រា​ប់​បញ្ចូល​គ្រោះរាំងស្ងួត​នៅ​ផ្នែក​ខាងក្រោម​នៃ​ប្រទេស​ចិន​។ ប៉ុន្តែ​វា​បាន​អះអាង​បន្ថែមទៀតថា ​ទឹកភ្លៀង​នៅ​រដូវវស្សា​នៅ​ទន្លេ​Lancang​មាន​ទំហំ​ធំ​ជាង​ឆ្នាំមុន ខណៈដែល​បង្ហាញ​ពី​អាង​ស្តុក​ទឹក​សំខាន់​ពីរ​របស់​ចិន​គឺ Nuozhadu និង Xiaowan ដែលមាន​ទឹក​តិចជាង​មុន​នៅក្នុង​រដូវវស្សា​។

​អ្នកជំនាញ​បាន​និយាយថា យោងតាម​តក្កវិជ្ជា​រប​ស់​MDM​ទឹកភ្លៀង​កាន់តែច្រើន ប៉ុន្តែ​មានការ​ផ្ទុក​តិច​នៅក្នុង​អាង​ស្តុក​ទឹក​របស់​ប្រទេស​ចិន គួរតែ​នាំឱ្យមាន​ការកាត់បន្ថយ​គ្រោះរាំងស្ងួត​នៅ​អាងទឹក​ខាងក្រោម ប៉ុន្តែ​មិនមែនជា​ការធ្វើឱ្យ​ស្ថានភាព​កាន់តែ​ធ្ងន់ធ្ងរ​នោះទេ​។ នេះ​បង្ហាញថា​ការសន្និដ្ឋាន​របស់ MDM មាន​ភាព​ផ្ទុយគ្នា និង​មិនអាច​ទទួលយកបាន​។

​លោក​ Zhai Kun​ អ្នកជំនាញ​តំបន់​មេគង្គ​ជាមួយ​សាលា​សិក្សា​អន្តរជាតិ​នៃ​សកលវិទ្យា​ល័យ​Peking​បាន​និយាយថា វា​ជា​រឿង​ធម្មតា​ទេ​សម្រាប់​ប្រទេស​នៅ​ខ្សែ​ទឹក​ខាងលើ និង​ប្រទេស​នៅ​ខ្សែ​ទឹក​ខាងក្រោម​ទឹក​ដែលមាន​ផលប្រយោជន៍​ខុសៗ​គ្នា សូម្បីតែ​ទំនាស់​ផលប្រយោជន៍​ក្នុងការ​អភិវឌ្ឍន៍ និង​ការប្រើប្រាស់​ធនធានទឹក​ឆ្លង​ព្រំដែន​។ ទោះជា​យ៉ាងណាក៏ដោយ មិនមាន​ជម្លោះ​ទឹក​ធ្ងន់ធ្ងរ​ក្នុងចំណោម​ប្រទេស​នៅតាម​ដង​ទន្លេ​Lancang-Mekong ទេផ្ទុយទៅនឹង​របាយការណ៍ របស់​ប្រទេស​លោកខាងលិច​មួយចំនួន​។ អ្នកជំនាញ​បានចង្អុលបង្ហាញ​ថា​MDM ត្រូវបាន​គាំទ្រ​ដោយ​ភាពជា​ដៃគូរ​មេគង្គ​-​អាមេរិក​(Mekong-U.S.Partnership)​។​

​លោក​ Ge Hongliang អនុប្រធាន​មហាវិទ្យាល័យ​សិក្សា​អាស៊ាន​នៃ​សាកលវិទ្យាល័យ​Guangxi បាន​និយាយថា សហរដ្ឋអាមេរិក​បាន​បង្កើន​កិច្ចខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​រប​ស់​ខ្លួន​ក្នុងការ​ពង្រឹង​ការចូលរួម​របស់ខ្លួន​នៅក្នុង​កិច្ចការ​ឥណ្ឌូ​ប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលមាន​សារៈសំខាន់​ជា​យុទ្ធសាស្ត្រ​សម្រាប់​ផលប្រយោជន៍​ជាតិ​របស់​ខ្លួន តាមរយៈ​យន្តការ​ពហុភាគី​ដូចជា Quad, ភាពជា​ដៃគូ មេគង្គ​-​អាមេរិក និង APEC ។

MDM​បាន​ជំរុញ​ឱ្យ​អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ​ចិន​ចែករំលែក​ព័ត៌មាន​បន្ថែម​អំពី​កម្រិត​អាង​ស្តុក​ទឹក​Lancang នៅលើ Facebook​របស់ខ្លួន ប៉ុន្តែ​ប្រទេស​ចិន​ពិតជា​បានចេញ​ផ្សាយ​ការចេញផ្សាយ​ទឹក​ប្រចាំថ្ងៃ​សរុប​របស់​អាង​ស្តុក​ទឹក​របស់ខ្លួន​តាំងពី​ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ​២០២០ ហើយ​បាន​ទទូច​ឱ្យ​រាយការណ៍​ពី​លំហូរ​ទឹក​ប្រចាំឆ្នាំ និង​ព័ត៌មាន​ជល​សាស្ត្រ​ពាក់ព័ន្ធ​ទៅកាន់​ប្រទេស​ពាក់ព័ន្ធ​។ ជាងនេះទៅទៀត ប្រទេស​ចិន និង​បណ្តា​ប្រទេស​នៅតាម​ដង​ទន្លេមេគង្គ​ក្រោម​ក៏បាន​រួមគ្នា​ធ្វើការ​សិក្សា​លើ​ការប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ និង​ជលសា​ស្ត្រ ដើម្បី​ស្វែងរក​ដំណោះស្រាយ​ដ៏​ល្អ​បំផុត ដើម្បី​ទប់ទល់​នឹង​ការ​គំរាមកំហែង​ពី​ធម្មជាតិ​ដែល​កំពុង​កើនឡើង​។ ជា​ឧទាហរណ៍ ក្នុង​ខែកញ្ញា ឆ្នាំ​២០២១ គណៈកម្មការ​ទន្លេមេគង្គ ដែលជា​ស្ថាប័ន​អន្តររដ្ឋាភិបាល​ដែល​រួមមាន​ប្រទេស​កម្ពុជា ឡាវ ថៃ និង​វៀតណាម បានប្រកាស​ពី​ការសិក្សា​រយៈពេល​៣​ឆ្នាំ​ស្តីពី​អាង​ទន្លេ​ទាំងមូល រួម​ជាមួយនឹង​ប្រទេស​មី​យ៉ាន់​ម៉ា និង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ​មេគង្គ​-​ឡាន​ឆាង ដែល​ដឹកនាំ​ដោយ​ប្រទេស​ចិន​៕​