ខេត្ត​ត្បូងឃ្មុំ មាន​ប្រាសាទ​បុរាណ ៩ កន្លែង អាយុកាល​រាប់​ពាន់ឆ្នាំ កូន​ខ្មែរ​មិន​សូវ​បាន​ស្គាល់

ប្រធាន​មន្ទីរវប្បធម៌​និងវិចិត្រ​សិល្បៈខេត្តត្បូងឃ្មុំ​បាន​ឲ្យ​កម្ពុជា​ថ្មី​ដឹង​ថា បច្ចុប្បន្ន​នៅ​ខេត្ត​ត្បូងឃ្មុំ​មានប្រាសាទ​បុរាណចំនួន ០៩ នៅសល់​រូបរាង និង​ទួល​បុរាណ​ជាង ៣០ ទៀតមាន​អាយុកាល​​រាប់​សតវត្សន៍។

លោក កួ ហុក ប្រធាន​មន្ទីរវប្បធម៌​និងវិចិត្រ​សិល្បៈខេត្តត្បូងឃ្មុំ បាន​ឲ្យ​ដឹងថា​ ​ដោយសារកត្តាធម្មជាតិ និងពេលវេលាប្រាសាទ​ខ្លះ​រងការ​ទ្រុឌទ្រោមប្រឈម​ការ​ដួលរលំ។ ដោយមានការយកចិត្តទុកដាក់ពីមន្រ្តី​មន្ទីរ និង​ក្រុមអ្នក​ជំនាញ​ បាន​ធ្វើការ​​ជួសជុលប្រាសាទ​មួយ​ចំនួន​ ដើម្បី​រក្សា​បាន​រូបរាងកុំ​ឲ្យ​បាត់បង់ ​​ទុក​បង្ហាញ​ដល់​កូនចៅ​ជំនាន់​ក្រោយ​បាន​ស្វែងយល់​និង​បាន​ស្គាល់​ពី​សម្បត្តិ​វប្បធម៌​ដូនតា​ជំនាន់មុន។

ទោះ​បី​ខេត្ត​ត្បូងឃ្មុំ មាន​សំណង់​ប្រាសាទ​បុរាណ​រាប់​សតវត្សន៍​បន្សល់ទុក មាន​តម្លៃ​មិន​អាច​កាត់​ថ្លៃ​បាន បើ​តាម​​ប្រធាន​មន្ទីរវប្បធម៌ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ក្នុង​ចំណោម​ប្រាសាទទាំងអស់ មិន​សូវ​មាន​ពលរដ្ឋ​ទូទៅ​បាន​ស្គាល់​នោះ​ទេ។ មានតែ​ប្រាសាទនៅ​​ក្នុង​វត្ត​ព្រៃនគរ​ក្នុង ដែល​មាន​ភ្ញៀវមួយ​ចំនួន​បាន​ទៅលេង​​ម្តង​ម្តាល​នៅ​ថ្ងៃ​ចុង​សប្តាហ៍ ឬ​នៅ​ពេលមានបុណ្យទានធំៗ។

គួរ​បញ្ជាក់​ថា ប្រាសាទទាំង ៩ ដែលនៅសេសសល់ក្នុងខេត្ត​ត្បូងឃ្មុំមាន​ដូចជា៖

១/ប្រាសាទ​ព្រះធាតុ​ធំ

ប្រាសាទព្រះធាតុធំ មានតួប៉មប្រាសាទ​​ចំនួន​ពីរ​ ស្ថិត​នៅក្នុង​បរិវេណវត្តហ្លួងព្រះស្តេចកន ភូមិ​អង្គរក្នុង ឃុំដូនតី ស្រុក​ពញាក្រែក ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ ប្រាសាទព្រះធាតុធំ ផ្តើម​កសាងក្នុង​ចន្លោះ​សម័យហ្វូណន និងសម័យចេនឡាក្នុងរាជ្យព្រះបាទភវរ្មន័ទី១។ ដើមឡើយ​ក្រុមប្រាសាទមានតួប៉ម៣ សង់ពីឥដ្ឋនៅលើទីទួលខ្ពស់មួយកម្ពស់ ១.៥ម៉ែត្រ លាតសន្ធឹងពីជើងទៅត្បូងរត់ត្រង់ជួរគ្នានៅលើទីលានតែមួយបែរមុខទៅទិសខាងកើត។

ដោយកត្តាធម្មជាតិ និងពេលវេលាបានធ្វើ​ឱ្យប្រាសាទរងការទ្រុឌទ្រោមយ៉ាងខ្លាំង និងកំពុងមាន​ហានិភ័យ​យ៉ាងខ្លាំងដល់តួប៉មប្រាសាទទាំងមូល។

តួប៉មទាំង៣ នៃប្រាសាទបានខូចខាតទាំងស្រុង។ តួប៉មមួយផ្នែកខាងជើងសព្វថ្ងៃត្រូវបានគេចាក់ដីលុបគ្រឹះប្រាសាទ និងវត្ថុសំណល់នានា ព្រមទាំងបានរៀបឥដ្ឋជាខឿនទប់ដី ដូច្នេះប្រាសាទ​ព្រះធាតុធំដែលមានបច្ចុប្បន្ននេះ មានតួប៉មប្រាសាទ​​តែ ២ ​ប៉ុណ្ណោះ​។

២/ប្រាសាទ​ព្រះធាតុ​តូច

ប្រាសាទ​ព្រះធាតុ​តូច កសាង​ឡើង​ក្នុងសតវត្សន៍​ទី ៧ ពី​ឥដ្ឋ​និង​ថ្ម​ភក់។ ​ប្រាសាទ​នេះ​ស្ថិត​ក្នុង​កំពែង​តែមួយ​នៃបន្ទាយព្រៃនគរក្នុងភូមិអង្គរក្នុង ឃុំដូនតី ស្រុកពញាក្រែក ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ អ្នកស្រុកហៅប្រាសាទ​នេះ​ជា​ចេតិយ ហើយ​តាមការអង្កេតទៅលើស្លាកស្នាមគ្រឹះជាក្រុមប្រាសាទឥដ្ឋ ដែល​មាន​ក្រុម​ប្រាសាទ​លើសពីបី។

៣/ប្រាសាទ​ចេតិយ​ព្រះធាតុ​តូច

ប្រាសាទចេតិយព្រះធាតុតូចនេះស្ថិតនៅភូមិខ្សាក ឃុំពពេល ស្រុកពញាក្រែក ខេត្តត្បូងឃ្មុំ សាងសង់ពី​ថ្ម​បាយក្រៀមនៅលើទីទួលនិងមានស្រះស្រង់នៅពីមុខប្រាសាទផងដែរ។

៤/ ប្រាសាទ​ព្រៃគី

ប្រាសាទព្រៃគី ស្ថិតនៅភូមិអណ្តោត ឃុំកណ្តោលជ្រុំ ស្រុក ពញាក្រែក ខេត្តត្បូងឃ្មុំ សាងសង់អំពីដីដុត (ឥដ្ឋ) មានទំហំ ៤ម៉ែត្របួនជ្រុង និងមានកម្ពស់ ៧.៥ម៉ែត្រ ក្នុងរាជ្យ កាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៤ សតវត្សរ៍ទី ១០ សម្រាប់​ឧទ្ទិសដល់ ព្រាហ្មណ៍សាសនា។ សង់នៅលើទីទួលមានកសិន្ទទឹកជុំវិញ និងមានតួប៉មបីសង់ពីឥដ្ឋ លាយ​ថ្មបាយក្រៀម នៅលើខឿនថ្ម បាយក្រៀម ដែលមានបណ្តោយប្រវែង ២៣,៤០ម៉ែត្រ និងទទឹង ប្រវែង​១២,៦០ម៉ែត្រ។

៥/ ប្រាសាទ​ជើង​អង្គ

កសាង​ឡើង​នៅ​សតវត្សន៍​ទី ១០ ពី​ឥដ្ឋ​និង​ថ្ម​ភក់។ ប្រាសាទជើងអង្គ ស្ថិតនៅក្នុងភូមិជើងអង ឃុំកណ្តោលជ្រុំ ស្រុកពញាក្រែក ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ ប្រាសាទនេះសាងក្នុងរាជ្យកាល ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៤ ស.វ ទី១០ ចន្លោះឆ្នាំ​៩២១-៩៤២ មានលក្ខណៈសិល្បៈក្នុងរចនាបថកោះកេរ សម្រាប់ឧទ្ទិសដល់ព្រាហ្មណ៍សាសនា។ ប្រាសាទ​នេះសង់នៅលើដីទួលលើក មានតួប៉ម បែរមុខទៅទិសខាងកើត។ បើពិនិត្យទ្រង់ទ្រាយនិងស្លាកស្នាម នៅសល់ប្រាសាទនេះ មានតួប៉មបីសង់ពីឥដ្ឋ ស្ថិតនៅលើខឿនថ្ម បាយក្រៀមតែមួយ សព្វថ្ងៃតួប៉មពីរសងខាងបានរលំអស់ សល់ តែតួកណ្តាល ដែលមានកំពស់ប្រហែល១៥ម៉ែត្រ។

៦/ ប្រាសាទ​ព្រះ​ធាតុ​សម្តី

ប្រាសាទ​ព្រះធាតុ​សម្តី ស្ថិតនៅខាងត្បូងសាលាខេត្តត្បូងឃ្មុំ ភូមិនិគមលើ ឃុំ​ស្រឡប់ ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ ប្រាសាទព្រះធាតុសម្តី​បាន​បាក់បែក​នៅសល់​តែ​ជញ្ជាំង​ផ្នែក​ខាង​លិច ​និង​ទិសខាងត្បូង​ប៉ុណ្ណោះ ជា​ហេតុ​​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រាសាទ​រង​ហានិភ័យ​ខ្ពស់​បំផុត។ 

៧/ ប្រាសាទ​ព្រះធាតុ​ខ្ទុំ

សាងសង់​​ឡើង​នៅ​សតវត្សន៍​ទី ១០ ពី​ឥដ្ឋ​និង​ថ្ម​បាយក្រៀម។ ប្រាសាទព្រះធាតុខ្ញុំ ស្ថិត​នៅខាង​លិច​ភូមិស្វាយទិព្វចម្ងាយ១ គីឡូម៉ែត្រ ឃុំជីគរ ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ ប្រាសាទ​នេះសង់ពី​ឥដ្ឋ​នៅ​លើ​ទីទួល​ខ្ពស់​មួយ និង​មាន​កំពែង​ខាងក្រោម​មានថ្មបាយក្រៀម នឹង​បំណែក​ឥដ្ឋ​នៅ​រាយប៉ាយ​ពាស់​ពេញ​ផ្ទៃដី។ តួ​នៃ​ប្រាសាទ​បច្ចុប្បន្ន​ នៅសល់​តែជញ្ជាំង​ពាក់កណ្តាល​តែប៉ុណ្ណោះ ពាក់​កណ្តាល​ផ្នែកកំពូលត្រូវបានបាក់បែកទាំងស្រុង។

នៅពីមុខ​ប្រាសាទ​មានផ្ទាំង​សិលាចារឹក​មួយផ្ទាំង​មាន​ស្ថានភាពល្អប្រសើរ ត្រូវបានគេ​ចាក់ជាប់​នៅពីមុខប្រាសាទ​តែម្តង។ បច្ចុប្បន្ន តំបន់​នេះត្រូវបាន​ជ្រើសរើស​ជាទីអារាម សម្រាប់គោរពបូជា មានការសាងសង់សាលាឆាន់ កុដិ និង​សាឡុំជាដើម។

៨/ ប្រាសាទ​ព្រះធាតុ​បាស្រី

ប្រាសាទព្រះធាតុបាស្រី ឬប្រាសាទព្រះធាតុព្រះស្រីមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិព្រះធាតុថ្មដា ឃុំព្រះធាតុ ស្រុកអូរាំងឪ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ វិហារវត្តព្រះធាតុបាស្រីត្រូវបានសង់នៅលើគ្រឹះប្រាសាទចាស់រាងជាការេមានទំហំ ១៥​ម៉ែត្រ​បួនជ្រុង និងមានកម្ពស់ ៣៣ម៉ែត្រ ដែលមានផ្តែរបុរាណចំនួន២ផ្ទាំង និងសសរពេជ្របន្សល់ទុកនៅ ជាប់និងជញ្ជាំងព្រះវិហារបច្ចុប្បន្ន។ បើតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពី រចនាបថនៃផ្តែរនិងសសរពេជ្រដូចជាបំណែកផ្សែងទៀតនៃបង្គំ ប្រាសាទ គឺអាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រាសាទនេះគឺប្រហែលមាន រចនាបថកោះកេរក្នុងសតវត្សន៍ទី១០។

នៅអមសងខាងផ្លូវចូលវត្តព្រះធាតុ មានគ្រឹះប្រាសាទពីរទៀត ដែលសាងសង់ពីថ្មបាយក្រៀម នៅផ្នែកខាងស្តាំដៃគេហៅថា ប្រាសាទវិហារគុហ៍ នៅផ្នែកខាងឆ្វេងដៃហៅថាប្រាសាទព្រះចូលនិព្វាន និងមានគ្រឹះ ប្រាសាទ​ផ្សេងទៀតនៅខាងជើងវត្ត ដែលសព្វថ្ងៃគ្រឹះប្រាសាទទាំងអស់នោះ ត្រូវបានសាងសង់សំណង់ថ្មីពីលើអស់ហើយ ៕

អត្ថបទ៖ ប៊ុណ្ណារ៉ា