កម្ពុជា ត្រៀមចរចាឱ្យថៃប្រគល់វត្ថុសិល្បៈដែលបានយកពីប្រាសាទព្រះវិហារ ជាង ៦០ឆ្នាំមុន

ថ្ងៃ​ទី​១៥​ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២ ​នេះ គឺ​ជា​ខួប​ទី​៦០ ដែល​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្ដរជាតិ​ ទីក្រុង​ឡាអេ បាន​សម្រេច​ឱ្យ​កម្ពុជា​ឈ្នះ​ក្ដី​លើ​ភាគី​ថៃ ក្នុង​សំណុំ​រឿង​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ នាថ្ងៃទី១៥ ខែ​មិថុនា​ ឆ្នាំ១៩៦២។ ប៉ុន្តែមកដល់ពេលនេះភាគីថៃ មិនទាន់ប្រគល់មកវិញនូវវត្ថុសិល្បៈបុរាណដែលខ្លួនបានរឹបអូស ខណៈថៃបានឈ្លានពានកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារនោះទេ។ ថ្វីដ្បិតកម្ពុជាមិនទាន់មានឱកាស ប៉ុន្តែកម្ពុជាកំពុងពិនិត្យលទ្ធភាពក្នុងការចរចាយកវត្ថុបុរាណនោះមកវិញ។

លោក គង់ ពុទ្ធិការ អគ្គនាយកអាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ មានប្រសាសន៍ប្រាប់ “កម្ពុជាថ្មី” នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនានេះថា សាលដីកាឆ្នាំ ១៩៦២ ជាចំណុចមួយដ៏រសើប ពាក់ព័ន្ធទំនាក់ទំនងប្រទេសទាំង២ រវាងកម្ពុជា និងថៃ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងសាលដីកានោះ ចំណុចទី៣ គឺតម្រូវឱ្យភាគីថៃប្រគល់មកវិញនូវវត្ថុសិល្បៈដែលបានយកចេញពីប្រាសាទ នៅក្នុងអំឡុងពេលថៃកាន់កាប់ប្រសាទព្រះវិហារ ពីឆ្នាំ១៩៥៤ មកឱ្យកម្ពុជាវិញ។

លោក គង់ ពុទ្ធិការ មានប្រសាសន័ថា៖ “អ៊ីចឹង អ្វីដែលបាននិយាយហ្នឹង គឺតុលាការ (តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ) បានបញ្ជាក់ទៀតថា ដូចមាននៅក្នុងឧបសម្ព័ន្ធទី៥ នៃពាក្យបណ្ដឹងរបស់កម្ពុជា មានន័យថា ពាក្យបណ្ដឹងដែលដាក់នៅឆ្នាំ១៩៥៩ហ្នឹង គឺមានឧបសម្ព័ន្ធមួយ ស្ដីពី វត្ថុសិល្បៈដែលកម្ពុជាទាមទារឱ្យថៃប្រគល់មកឱ្យកម្ពុជាវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែមកដល់ពេលនេះ យើងអត់ទាន់បានទាមទារត្រឡប់មកវិញទេ ដោយសារដូចយើងដឹងទាំងអស់គ្នាហើយ បន្ទាប់ពីតុលាការអន្តរជាតិ ចេញសាលដីកាឆ្នាំ១៩៦២ មកដល់ឆ្នាំ១៩៧០ រហូតមកដល់ឆ្នាំ១៩៩៨ហ្នឹង យើងមានបញ្ហាសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងរ៉ាំរ៉ៃ ដែលមិនអាចឱ្យយើងធ្វើការហ្នឹងបាន”។

អគ្គនាយកអាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ រូបនេះបញ្ជាក់បន្តថា បន្ទាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៨មក កម្ពុជាក៏មិនទាន់រៀបចំពាក់ព័ន្ធការអនុវត្តសាលដីកានេះដែរ ព្រោះកម្ពុជានៅរក្សាសភាការណ៍រវាងប្រទេសទាំងពីរដើម្បីមានស្ថេរភាព ខណៈពេលនោះកម្ពុជាក៏មិនទាន់ភាពរឹងមាំក្នុងការគិតគូរពីបញ្ហានោះ ព្រោះអ្វីដែលកម្ពុជាគិតគូរចម្បង គឺការអភិរក្សប្រាសាទព្រះវិហារឱ្យបានគង់រង្សសិន និងការអភិវឌ្ឍតំបន់នោះ ដើម្បីទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិមកលេង និងមកស្គាល់ប្រាសាទព្រះវិហាររបស់កម្ពុជា។

លោក គង់ ពុទ្ធិការ មានប្រសាសន័ថា៖ “ចំពោះការអនុវត្តសាលដីកាចំណុចទី៣នេះ ក្រុមការងារបច្ចេកទេសរបស់អាជ្ញាធរជាតិព្រះវិហារ និងក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ នឹងសិក្សាបន្ថែមទៀតថាតើ ឧបសម្ព័ន្ធទី៥ ដែលបានដាក់ដោយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅពេលនោះ មានអ្វីខ្លះ ហើយយើងអាចធ្វើអីបាន? អ៊ីចឹងយើងបន្តធ្វើការងារនេះ ក្នុងកម្រិតបច្ចេកទេសសិន សិក្សាសិន ​​ហើយយើងនឹងស្នើសុំគោលការណ៍ពីរាជរដ្ឋាភិបាលធ្វើការចរចាជាមួយភាគីថៃ នៅពេលបន្តបន្ទាប់ទៀត ដើម្បីពិនិត្យលទ្ធភាព ថាតើយើងអាចស្នើសុំអ្វីបានខ្លះ?”។

គួរបញ្ជាក់ថា ក្រោយពីប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យពីបារាំង នៅថ្ងៃទី០៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ ថៃបានចូលកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ នៅឆ្នាំ១៩៥៤។ ព្រះករុណាព្រះមហាវីរក្សក្សត្រ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ (នរោត្ដម សីហនុ) បានប្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តជាតិ ទីក្រុងឡាអេ នៅថ្ងៃទី០៦ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥៩។ សាលក្រមតុលាការអន្តរជាតិ ថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦២ បានកាត់សេចក្តីដោយសម្រេចប្រគល់ប្រាសាទព្រះវិហារ មកឱ្យកម្ពុជាវិញ ក្រោយពីថៃបានឈ្លានពានកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហារ។

តុលាការយុត្តិធម៌អន្តជាតិ ICJ បានចេញសាលដីកានេះ ដោយបាន​សម្រេច​សេចក្តី​ថា៖
១. ប្រាសាទព្រះវិហារ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ទឹកដី ដែល​ស្ថិត​ក្រោម​អធិបតេយ្យ​របស់​កម្ពុជា។
២. ថៃ​ត្រូវ​តែ​ដក​កងទ័ព ប៉ូលិស ឬ​ឆ្មាំ​ផ្សេងទៀត ដែល​ឈរជើង​នៅ​ក្នុង​ប្រាសាទ និង​នៅ​​​​​​​​​ជុំវិញ​ប្រាសាទ ក្នុង​ដែនដី​របស់​កម្ពុជា។
៣. ថៃ​ត្រូវ​ប្រគល់​នូវ​រាល់​​​វត្ថុបុរាណ ដែល​ថៃ​បាន​យក​ចេញ​ពី​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ ឬ​ពី​​តំបន់​ប្រាសាទ​ ក្នុង​​អំឡុង​ពេល​ដែល​ថៃ​កាន់កាប់​ប្រាសាទ ចាប់តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៥៤ ​មក​ឱ្យ​កម្ពុជា​វិញ​។

ប៉ុន្តែក្នុង​ចំណោម​សេចក្ដី​សម្រេច​ទាំង​៣ ​ចំណុច របស់​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្ដរជាតិ​ មាន​តែ​១​ចំណុច​ប៉ុណ្ណោះ​ដែល​ត្រូវ​បាន​គោរព គឺ​ចំណុច​ទី​១​។ ចំណែកចំណុច​ទី​២ មិន​ត្រូវ​បាន​ភាគី​ថៃ​អនុវត្តទេ​។ សម្រាប់​ថៃ អ្វី​ដែល​តុលាការ​អន្ដរជាតិ​កាត់​សេចក្ដី​នោះ​គឺ ​តួ​ប្រាសាទព្រះវិហារ​។ ដោយ​ឡែក បរិវេណ​ជុំ​វិញ​ប្រាសាទ ដែល​មាន​ទំហំ​ ៤,៦ ​គីឡូម៉ែត្រ​ការ៉េ​នោះ គឺ​ជា​កម្មសិទ្ធិ​​របស់​ថៃ​ ហើយ​ថៃ​មាន​សិទ្ធិ​ដាក់​កង​កម្លាំង​របស់​ខ្លួននៅ​ទី​នោះ​។ ព្រោះ​តែ​ប្រកាន់​ជំហ​បែប​នេះ នៅ​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​២០០៨ ថៃ​បាន​លើក​ទ័ព​ចូល​លុក​លុយ វត្ត​កែវ​សិក្ខាគិរី​ស្វារៈ ជាប់​​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ​ម្ដង​ទៀត​។ ជម្លោះ​ព្រំដែន​រវាង​កម្ពុជា ​និង​ថៃ​បាន​ផ្ទុះ​ឡើង​ម្ដង​ទៀត ជំរុញ​កម្ពុជា​ប្ដឹង​ទៅ​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្ដរជាតិ ឱ្យបក​ស្រាយ​សាលដីកា​ក្រុង​ឡាអេ ឆ្នាំ​១៩៦២ ​ឡើង​វិញ​។

នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១១ ខែ​ខែ​វិច្ឆិកា​ ឆ្នាំ​២០១៣ តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្ដរជាតិ បាន​បក​ស្រាយ​សាល​ដីកា​ឆ្នាំ​១៩៦២​ឡើង​វិញ និង​បាន​សម្រេច​ថា កម្ពុជា​មាន​អធិបតេយ្យភាព​លើ​ដែនដី​ទាំង​មូល​នៃ​តំបន់​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ និង​សម្រេច​ឱ្យភាគី​ថៃ ដក​កង​កម្លាំង​ប្រដាប់​អាវុធ និង​ឆ្មាំ​ប្រាសាទ​ទាំង​អស់​ចេញ​ពី​បរិវេណ​ជុំ​វិញ​ប្រាសាទ។ ប៉ុន្តែ សេចក្ដី​សម្រេច​លើក​ទី​២​នេះ នៅ​តែ​មិន​អាច​ចាប់​បង្ខំ​ឱ្យ​ថៃ​អនុវត្ត​តាម​បាន​ដដែល​។

ប្រាសាទព្រះវិហារ ត្រូវបានចុះបញ្ជីជា សម្បិត្តបេតិកភណ្ឌពិភពលោក នៅថ្ងៃទី០៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៨៕

អត្ថបទ៖ ច័ន្ទ វីរៈ