តើក្មេងអាយុក្រោម ១៤​ឆ្នាំ ប្រព្រឹត្តបទល្មើសដុតផ្ទះគេ ទទួលទោសបែបណា?

​បទល្មើសរដ្ឋប្បវេណីបុគ្គលខ្លះជាអ្នកប្រព្រឹត្ត តែត្រូវបុគ្គលខ្លះទៀតជាអ្នកទទួលទោសជំនួស។ ឧទាហរណ៍ថា ក្មេងអាយុក្រោម ១៤ឆ្នាំ បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសដុតផ្ទះរបស់គេ។ បុគ្គលដែលប្រព្រឹត្តនេះ មិនត្រូវបានទទួលទោសនោះទេ ប៉ុន្តែអាណាព្យាបាល ត្រូវតែទទួលខុសត្រូវសំណងរដ្ឋប្បវេណីពីអំពើដែលក្មេងនេះ បានធ្វើ មានន័យថា អ្នកជំនួស។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោកបណ្ឌិត ឯក ឆេងហួត សមាជិកបម្រុងនៃរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា។

លោកបណ្ឌិត ឯក ឆេងហួត បានបន្តដូច្នេះថា« ករណីនេះ យើងជំនួសបានតែរឿងសំណងទេ តែបើគាត់ពេញសិទ្ធិនៅក្នុងអាយុទទួលខុសត្រូវទោសព្រហ្មទណ្ឌ គឺអត់មាននរណាមួយទៅជំនួសគាត់បានទេ អ្នកណាធ្វើអ្នកណឹងទទួលខុសត្រូវ​»។

លោកបន្ថែមទៀតថា នីតិបុគ្គល គេមិនអាចចោទប្រកាន់ ផ្តន្ទាទោស ឬចាប់ដាក់គុកបានទេ ពោលគឺគេត្រូវ​រកឱ្យឃើញអំពីនីតិបុគ្គលនេះ ថាតើកំហុសយ៉ាងណា ព្រោះការចាប់កំហុសនីតិបុគ្គល បានត្រឹមតែផ្គន្ទាទោស​ពិន័យជាប្រាក់ប៉ុណ្ណោះ​។​

សូមបញ្ជាក់ថា នីតិបុគ្គល គឺជាបុគ្គលដែលច្បាប់កម្រិតបង្កើតមក សម្រាប់បម្រើគោលដៅ និងប្រយោជន៍រួមរបស់បុគ្គលមួយក្រុម ឬរបស់សង្គមមួយ។ ដូច្នេះបើគ្មានច្បាប់ចែងថា ជានីតិបុគ្គលទេ បុគ្គលមួយក្រុមនោះគ្រាន់តែជាក្រុមមនុស្សមួយក្រុមតែប៉ុណ្ណោះ។ គេអាចឱ្យនិយមន័យម្យ៉ាងទៀតថា ជាអង្គភាពដែលមិនមែនជារូបវន្តបុគ្គល (បុគ្គលម្នាក់ៗ) ដែលមានអត្ថិភាពដូចបុគ្គលដាច់ដោយឡែកនៅក្រោមច្បាប់ ហើយមានសិទ្ធិ និងករណីកិច្ចស្របច្បាប់ដូចរូបវន្តបុគ្គលដែរ ដូចជា មានឈ្មោះ មានអាសយដ្ឋាន មានធនធាន មានសម្ថភាពប្តឹងគេ និងអាចត្រូវគេប្តឹងដែរ។

ចំណែក រូបវន្តបុគ្គល គឺសំដៅទៅលើបុគ្គល ដែលមានសមត្ថភាពតាមផ្លូវច្បាប់ដែលអាចក្លាយជាប្រធាននៃសិទ្ធិ និង កាតព្វកិច្ច។ ហើយប្រធាននៃសិទ្ធិ និង កាតព្វកិច្ច កើតឡើងនៅពេលដែលបុគ្គលនោះចាប់កំណើត និងរលត់ទៅវិញ នៅពេលដែលបុគ្គលនោះបានស្លាប់។

ប៉ុន្តែ ដូចបានរៀបរាប់ខាងលើ ដើម្បីអាចឱ្យសិទ្ធិ និងកាតព្វកិច្ចរបស់បុគ្គលនោះ (រូបវន្តបុគ្គល) អាចអនុវត្តបាន លុះត្រាតែបុគ្គលនោះមានសមត្ថភាពទាំងបី ដែលរួមមាន៖ សមត្ថភាពទទួលសិទ្ធិ, សមត្ថភាពនៃឆន្ទៈ និងសមត្ថភាពនៃសកម្មភាព៕