ឈ្វេងយល់ ពីតួនាទីរបស់អគ្គាធិការដ្ឋានពុទ្ធិកសិក្សាជាតិ

ពុទ្ធិកសិក្សា ត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថា ជាស្ថាប័នអប់រំសម្រាប់តែព្រះសង្ឃដែលបានបួសនៅក្នុង​ព្រះពុទ្ធ​សាសនាប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ ធាតុពិត ស្ថាប័នអប់រំពុទ្ធិកសិក្សា គឺជាប្រព័ន្ធអប់រំតាមបែបសាសានាដ៏មានសក្តានុពល ដែលបានផ្តល់ការអប់រំបណ្តុះបណ្តាលដល់សមណសិស្ស សិស្ស សមណនិស្សិត និស្សិត និងកុលបុត្រខ្មែរទូទៅ ដោយមិនប្រកាន់វណ្ណៈ ពណ៌សប្បុរ ឬសាសនាឡើយ។

អគ្គាធិការដ្ឋានពុទ្ធិកសិក្សាជាតិ ជាស្ថាប័នអប់រំមួយដែលបានផ្តល់ឱកាសឱ្យកុលបុត្រ​ខែ្មរ​ទូទៅបានសិក្សារៀនសូត្រ អភិវឌ្ឍចំណេះដឹង ជំនាញ និងសមត្ថភាពចាប់ពីកម្រិតសាលាធម្មវិន័យ ពុទ្ធិកបឋមសិក្សា រហូតដល់កម្រិតពុទ្ធិកឧត្តមសិក្សា និងក្រោយពុទ្ធិកឧត្តមសិក្សា។

យោងតាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្របានបញ្ជាក់យ៉ាង​ច្បាស់ថា វិស័យអប់រំពុទ្ធិកសិក្សា គឺស្ថាប័នអប់រំដ៏មានវ័យចំណាស់មួយនៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយបាន​បណ្តុះធនធានអ្នកប្រាជ្ញ ធម្មកោវិទ បណ្ឌិត បញ្ញវ័ន្តជាច្រើនតាំងពីអតីតកាលរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ ពុទ្ធិកសិក្សា ត្រូវបានបង្កើតឡើងតាមរយៈ​ព្រះរាជប្រកាសព្រះករុណាព្រះបាទ​ស៊ីសុវត្ថិ ​លេខ៤៩ ចុះ​ថ្ងៃ​សុក្រ ១២រោច ទុតិយាសាឍ ឆ្នាំរកា ឯកស័ក ព.ស.២៤៥២ ត្រូវនឹងថ្ងៃ​ទី១៣ ខែសីហា ឆ្នាំ​១៩០៩ ​ដោយប្រសិទ្ធនាមថា បរមពុទ្ធវចនបរិយត្តបសាន ដែលមានទីតាំង​ដំបូងគេនៅ​នគរ​វត្ត (ខេត្តសៀមរាប) (វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ, ២០០៦, ទំ.១៧)។ វិស័យពុទ្ធិកសិក្សា ត្រូវបានបិទ​ទា្វរទាំងស្រុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៥-១៩៧៩ ក្រោមការដឹកនាំនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។

យោងសេចក្តី​សម្រេចរបស់គណៈ​លេខាមជ្ឈិមបក្សនៃរដ្ឋកម្ពុជាលេខ២៩២ ដ.ខមប ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៨៩ ពុទ្ធិកសិក្សា ក៏បានចាប់ផ្តើមដំណើរការឡើងវិញ មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងវត្តទួលទំពូង សង្កាត់ទួលទំពូងទី១ ខណ្ឌចំការមន រាជធានីភ្នំពេញ។ ដំបូងឡើយបើកដំណើរការត្រឹមតែកម្រិត​ពុទ្ធិកបឋមសិក្សា (សាលាបាលីរង) ប៉ុណ្ណោះ​ លុះដល់​ថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកា ​ឆ្នាំ១៩៩២ ដោយមើលឃើញពីដំណើរវិវឌ្ឍ និងការរួមចំណែកយ៉ាងច្រើនរបស់វិស័យពុទ្ធិកសិក្សាក្នុងការរអភិវឌ្ឍ​ធន​ធាន​មនុស្ស ទើបក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋមន្ត្រីនៃរដ្ឋកម្ពុជាបានអនុញ្ញាតឱ្យក្រសួងធម្មការ និងសាសនា បើកដំណើរការឡើងវិញនូវពុទ្ធិកវិទ្យាល័យព្រះសុរាម្រឹត ​ដែល​មានកម្រិតសិក្សាត្រឹមពុទ្ធិកមធ្យម​សិក្សា​បឋម​ភូមិ (ឌីប្លូម) មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងសង្កាត់ចតុមុខ ខណ្ឌ​ដូនពេញ រាជធានីភំ្នពេញ។

នៅឆ្នាំ១៩៩៧ ពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សា​​​ទុ​តិយ​ភូមិ (បាក់ឌុប) ក៏បានបើកឱ្យដំណើរការបន្តទៀត ដើម្បីបំពេញតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់សមណសក្យបុត្រ ក៏ដូចជាកុលបុត្រពុទ្ធសាស​និក​ខ្មែរទូទៅបានសិក្សារៀនសូត្របន្ថែមទៀត។ ចំពោះការអភិវឌ្ឍចំណេះដឹង សមត្ថភាព និងជំនាញពុំមានព្រំដែនឡើយ ហេតុនេះហើយនៅឆ្នាំ១៩៩៩ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានអនុញ្ញាតឱ្យវិស័យពុទ្ធិកសិក្សាបើកដំណើរការពុទ្ធិកមហា​វិទ្យា​ល័យព្រះសីហនុរាជបន្ថែមទៀត។ ក្រោយមកពុទ្ធិកមហាវិទ្យាល័យ​ព្រះសីហនុរាជ បានប្រែក្លាយទៅជាពុទ្ធិកសាកល​វិទ្យាល័យ​ព្រះសីហនុរាជ​ មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងសង្កាត់ចតុមុខ ខណ្ឌដូនពេញ រាជធានីភំ្ន​ពេញ (ខាងមុខព្រះបរមរាជវាំង)។ ចំណែក នៅឆ្នាំ២០០៨ ពុទ្ធិកសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ​ បានបង្កើតសាខា​ចំនួនពីរបន្ថែមទៀត គឺសាខាខេត្តកំពង់ឆ្នាំង និងសាខាខេត្តបាត់ដំបង។

លើសពីនេះទៅទៀត ដោយមើលឃើញពីតម្រូវការក្នុងការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្សកម្រិតពុទ្ធិកឧត្តមសិក្សា​មានការកើនឡើង រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានអនុញ្ញាតឱ្យវិស័យពុទ្ធិកសិក្សាបើកដំណើរការនូវពុទ្ធិកសាកល​វិទ្យាល័យ​ចំនួនពីរផ្សេងទៀត ក្នុងនោះរួមមាន៖ ពុទ្ធិកសាកលវិទ្យាល័យព្រះសីហមុនីរាជា ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងតាមរយៈអនុក្រឹត្យលេខ​ ៨៣​អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៧ ស្តីពីការបង្កើតពុទ្ធិកវិទ្យាល័យព្រះសីហមុនីរាជា និងពុទ្ធិកសាកលវិទ្យាល័យសម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន តាមរយៈអនុក្រឹត្យលេខ១៩២ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១១។

បន្ថែមពីនេះ ដើម្បីបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលដល់ដំណើរការបណ្តុះបណ្តាល ការគ្រប់គ្រង និងការសម្របសម្រួលការងារ​វិស័យពុទ្ធិកសិក្សាប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល និងថ្នាក់ដឹកនាំតាមឋានានុក្រមបានសម្រេច​បង្កើតអគ្គាធិការដ្ឋានពុទ្ធិកសិក្សាជាតិ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទទួលបន្ទុកគ្រប់គ្រងពុទ្ធិកបឋមសិក្សារហូតដល់​ពុទ្ធិកឧត្តមសិក្សា និងក្រោយពុទ្ធិកឧត្តមសិក្សាទូទាំងប្រទេស។ ជាងនេះទៅទៀត ដើម្បីពង្រឹងការងារពុទ្ធិកសិក្សា​ឱ្យ​កាន់តែល្អប្រសើរថែមទៀត និងទៅតាមដំណើរវិវឌ្ឍរបស់សង្គមក៏ដូចជាការអភិវឌ្ឍរបស់ប្រទេសកម្ពុជា​ អគ្គាធិការដ្ឋានពុទ្ធិកសិក្សាជាតិ ត្រូវបានដាក់ស្ថិតនៅក្រោមចំណុះនៃក្រសួងធម្មការ និងសាសនា ដែលមានថ្នាក់ស្មើ​នឹងអគ្គនាយកដ្ឋាន និងមានផ្នែកចំណុះចំនួន៤ រួមមានផ្នែកពុទ្ធិកបឋមសិក្សា និងធម្មវិន័យ, ផ្នែកពុទ្ធិកមធ្យមសិក្សា, ​ផ្នែកពុទ្ធិកឧត្តមសិក្សា និងក្រោយពុទ្ធិកឧត្តមសិក្សា, និងផ្នែករដ្ឋបាលនិងគណនេយ្យ។

ក្រោយមកទៀត នៅឆ្នាំ២០២១ ដើម្បីសម្រួលដល់ការងារបណ្តុះបណ្តាល និងការចាក់ផ្សាយកម្មវិធីទូរសិក្សាក្នុងអំឡុងសម័យកាលនៃវិបត្តិ​ជំងឺកូវីដ-១៩ កំពុងរាតត្បាតខ្លាំងរាជរដ្ឋាភិបាលនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាបានសម្រេចដំឡើងពុទ្ធិកវិទ្យាល័យព្រះ​សុរាម្រឹតឱ្យមានថ្នាក់ស្មើនាយកដ្ឋាន[3]ផងដែរ។ ដូច្នេះ អគ្គាធិការដ្ឋានពុទ្ធិកសិក្សាជាតិ នាពេលបច្ចុប្បន្នមានផ្នែក​ចំណុះចំនួន៥ រួមទាំងផ្នែកពុទ្ធិកវិទ្យាល័យព្រះសុរាម្រឹត៕