ការវាយតម្លៃឡើងវិញអំពីសមាជិកភាពរបស់កម្ពុជានៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ

ការចូលជាសមាជិករបស់កម្ពុជានៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ (ICC) ក្នុងឆ្នាំ២០០២ ក្រោយសម័យខ្មែរក្រហម ត្រូវបានគេមើលឃើញដំបូងថា ជាជំហានឆ្ពោះទៅរកការបង្ហាញពីការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ និងសិទ្ធិមនុស្ស។ ទោះយ៉ាងណានៅពេលដែលប្រទេសជាតិកំពុងប្រឈមមុខនឹងផលវិបាករយៈពេលវែងនៃសមាជិកភាពនេះ វាមានសារៈសំខាន់ណាស់ក្នុងការវាយតម្លៃលើទិដ្ឋភាពនយោបាយ ការទូត និងយុទ្ធសាស្ត្រ ថា តើកម្ពុជាគួរពិចារណាដកខ្លួនចេញពី ICC ដែរឬទេ?

១. ការយល់ច្រឡំអំពីអត្ថប្រយោជន៍នៃ ICC៖ កិត្យានុភាព ជំនួយ និងតថភាពពិត

ការសម្រេចចិត្តរបស់កម្ពុជាក្នុងការចូលរួមជាមួយ ICC ភាគច្រើនត្រូវបានជំរុញដោយបំណងដោះស្រាយបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះ ដែលនៅរស់រានមានជិវិតពីសម័យខ្មែរក្រហម និងលើកកម្ពស់កិត្តិនាមអន្តរជាតិរបស់ខ្លួន។ សមាជិកភាពត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបញ្ជាក់ឡើងវិញនូវការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនចំពោះយុត្តិធម៌ ដែលបានទាក់ទាញជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពីប្រទេសលោកខាងលិចក្នុងរយៈពេលខ្លី។ ទោះយ៉ាងណា អត្ថប្រយោជន៍ទាំងនេះមានរយៈពេលខ្លី ហើយអត្ថប្រយោជន៍រយៈពេលវែងដែលគេរំពឹងទុក ដូចជាការពង្រឹងតួនាទីជាសកល និងជំនួយដែលមាននិរន្តរភាពមិនបានកើតឡើងឡើយសម្រាប់កម្បុជា។ យុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ និងវឌ្ឍនភាពជាតិមិនអាចពឹងផ្អែកលើជំនួយខាងក្រៅដែលមានរយៈពេលខ្លីបានទេ ប៉ុន្តែត្រូវតែកសាងតាមរយៈភាពធន់ និងការពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯងពីខាងក្នុង។

លើសពីនេះទៅទៀត ខណៈដែល ICC ជាទ្រឹស្តីបានផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែកច្បាប់ដល់រដ្ឋជាសមាជិករបស់ខ្លួន ដែលកម្ពុជាមិនសូវបានទទួលជំនួយជាក់ស្តែងក្នុងការដោះស្រាយបទល្មើសឆ្លងដែនឡើយ។ ទោះបីជាបានបំពេញកាតព្វកិច្ចហិរញ្ញវត្ថុចំពោះតុលាការ និងបានបង្ហាញឆន្ទៈក្នុងការសហការក៏ដោយ ជំនួយផ្នែកច្បាប់និងបច្ចេកទេសដែលរំពឹងទុកនៅតែមានភាពស្រពិចស្រពិល។ ប្រព័ន្ធច្បាប់របស់កម្ពុជានៅតែបន្តវិវត្ត ប៉ុន្តែបញ្ហាប្រឈមនៅតែមាន ដូចដែលបានឆ្លុះបញ្ចាំងក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ទាបរបស់កម្ពុជាក្នុងរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០២៤ របស់អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ។ ជំនួសឱ្យការពឹងផ្អែកលើស្ថាប័នខាងក្រៅដែលមានការគាំទ្រមិនច្បាស់លាស់ កម្ពុជាត្រូវតែផ្តោតលើកំណែទម្រង់ផ្នែកច្បាប់រយៈពេលវែង និងការពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯង ដើម្បីធានាបានសមភាព និងយុត្តិធម៌សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន។

២. ការគំរាមកំហែងដល់អធិបតេយ្យភាព និងហានិភ័យពីការជ្រៀតជ្រែកពីខាងក្រៅ

បណ្តាប្រទេសសមាជិកអាស៊ានសង្កត់ធ្ងន់លើគោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែក និងផ្តល់អាទិភាពដល់ប្រព័ន្ធតុលាការក្នុងប្រទេស ក៏សមត្ថកិច្ចសកលរបស់ ICC អនុញ្ញាតឱ្យធ្វើការរំលងអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងបើកការស៊ើបអង្កេតបាន។ ដែលនេះ បង្កើតឱ្យមានជម្លោះដោយផ្ទាល់ជាមួយតម្លៃស្នូលរបស់អាស៊ាន។ ករណីរបស់កម្ពុជាបានបង្ហាញថា ក្រុមប្រឆាំងបានរកការគាំទ្រពីអង្គការអន្តរជាតិជាញឹកញាប់ ដើម្បីជំរុញការស៊ើបអង្កេតរបស់ ICC ទៅលើអំពើពុករលួយក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ និងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ជារឿយៗមានគោលបំណងបង្កើតការដាក់ទណ្ឌកម្ម ឬអស្ថិរភាពនយោបាយ។

ឧទាហរណ៍ថ្មីៗមួយរួមមានការលើកឡើងរបស់ទណ្ឌិតសម រង្ស៊ី ដែលថា សម្តេចតេជោហ៊ុន សែន អាចប្រឈមមុខនឹងការតុលាការ នៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ ដូចអតីតប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោកឌូទែតេ (Duterte)។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍បែបនេះ ដែលគ្មានមូលដ្ឋានច្បាប់ គឺមានតែគោលបំណងបង្កឱ្យមាន អនាធិបតេយ្យ និងប្រឈមមុខនឹងស្ថាប័នតុលាការកម្ពុជា។ បើនៅតែជាសមាជិក ICC ធ្វើឱ្យកម្ពុជាមានហានិភ័យ បាត់បង់អធិបតេយ្យភាពខ្លះៗ ហើយងាយធ្លាក់ចូលក្រោមការជ្រៀតជ្រែកពីខាងក្រៅ។ ដូច្នេះ កម្បុជាត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះយុទ្ធសាស្រ្តរបស់សកម្មជនក្រៅប្រទេសនិងក្នុងប្រទេស ក្នុងការប្រើប្រាស់ ICC ជាឧបករណ៍បំផ្លាញសន្តិសុខជាតិ និងស្ថិរភាពនយោបាយ។

ក. ឧបសគ្គខ្វះប្រសិទ្ធភាព និងចំណាយខ្ពស់

ICC កំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាដូចជានីតិវិធីអូសបន្លាយរយៈពេលយូរ និងការចំណាយខ្ពស់ហួសហេតុដែលពិបាកតម្រឹមទៅនឹងតម្រូវការរបស់កម្ពុជាក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះសង្គម។ ករណីកិច្ចសហការរវាងកម្ពុជា និងយន្តការតុលាការអន្តរជាតិក្នុងការបង្កើតអង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលនៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (ECCC) គឺជាឧទាហរណ៍ច្បាស់លាស់។ វាត្រូវការពេលជាង១៥ឆ្នាំ និងថវិកា ៣៣០លានដុល្លារ ដើម្បីបញ្ចប់សាលក្រមលើតែបីសំណុំរឿងប៉ុណ្ណោះ ដែលចោទជាសំណួរអំពីប្រសិទ្ធភាពនៃអង្គជំនុំជម្រះនេះ។ ស្ថានភាពស្រដៀងគ្នានេះក៏មាននៅក្នុង ICC ដែលដំណើរការក្រោមយន្តការតុលាការអន្តរជាតិដែរ។ ក្នុងពេលថ្មីៗនេះ ICC បានធ្វើការស៊ើបអង្កេតនៅប្រទេសអ៊ូហ្គង់ដា សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោ និងសាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល ដែលមានរយៈពេលស៊ើបអង្កេតជាមធ្យមលើសពី១៨ឆ្នាំ ហើយការចំណាយជាក់លាក់មិនត្រូវបានកំណត់ច្បាស់ទេ ប៉ុន្តែការពន្យារពេលនាំឱ្យមានការចំណាយច្រើន។ វាច្បាស់ណាស់ថា ដំណើរការយឺតយ៉ាវរបស់ ICC និងការចំណាយយ៉ាងសម្បើម នឹងមិនផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ណាមួយដល់កម្ពុជាឡើយ ផ្ទុយទៅវិញវានឹងក្លាយជាឧបសគ្គបន្ថែមសម្រាប់ប្រទេស។

ខ. អន្តរាគមន៍នយោបាយ និងស្តង់ដារទ្វេនៃយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ

ICC ស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងពីប្រទេសអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដោយប្រើច្បាប់ និងការផ្តល់យុត្តិធម៌ គឺមានការប្រែប្រួលតាមតំបន់។ ការស៊ើបអង្កេតជាង ៨០% របស់ ICC ផ្តោតលើប្រទេសអាហ្វ្រិក ខណៈការស៊ើបអង្កេតលើបទល្មើសនៅតំបន់ផ្សេងទៀតមានប្រសិទ្ធភាពទាប។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង ក្រោមសម្ពាធពីសហរដ្ឋអាមេរិក ICC បានពន្យារពេលការស៊ើបអង្កេតលើបទល្មើសសង្គ្រាមរបស់ទាហានអាមេរិកនៅអាហ្វហ្គានីស្ថាន។ នេះបានបង្ហាញថា ICC ក្លាយជាឧបករណ៍នយោបាយសម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិក និងមហាអំណាចខាងលិច ក្នុងការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយដែលធ្វើឱ្យការចូលរួមរបស់កម្ពុជាមានហានិភ័យខ្ពស់។ ភាពខុសប្លែកគ្នានេះបង្ហាញពី “ស្តង់ដារទ្វេ (Double Standard)” របស់ ICC ដែលអនុវត្តច្បាប់ខុសៗគ្នាស្របតាមឥទ្ធិពល ប្រទេសអឺរ៉ុបនិងអាមេរិក ហើយការអនុវត្ តយុត្តិធម៌ដោយមិនស្មើគ្នារបស់វាបានប៉ះពាល់ដល់សុចរិតភាពនៃយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ។ ក្នុងនាមជាប្រទេសតូច កម្ពុជាត្រូវតែធានាឯករាជ្យភាព និងអព្យាក្រឹតភាពរបស់ខ្លួន។

ការរិះគន់សំខាន់មួយចំពោះ ICC គឺការអនុវត្តច្បាប់ដោយរើសអើង ជាពិសេសពេលពិចារណាពីអសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនក្នុងការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំមានអំណាចដូចជានាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល លោក បេនយាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូ (Benjamin Netanyahu) និងប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ្លាឌីមៀរ ពូទីន (Vladimir Putin) ប៉ុន្តែបែរជាអាចចាត់វិធានការប្រឆាំងនឹងអតីតប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក រ៉ូឌ្រីហ្គោ ឌូទែតេ (Rodrigo Duterte)។ ដោយសារអ៊ីស្រាអែល និងរុស្ស៊ី ជាប្រទេសមានឥទ្ធិពលនយោបាយខ្លាំង មិនបានសហការជាមួយ ICC ដោយអ៊ីស្រាអែលមិនទទួលស្គាល់សិទ្ធិអំណាចរបស់តុលាការនេះ ហើយរុស្ស៊ី ដែលជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ បានបដិសេធប្រឆាំងនឹងដីការចាប់ខ្លួនរបស់តុលាការនេះ ដែលធ្វើឱ្យកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ ICC គ្មានប្រសិទ្ធភាព។ ផ្ទុយទៅវិញ ICC អាចចាត់វិធានការប្រឆាំងនឹងលោក ឌូទែតេ ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិទាក់ទងនឹងសង្គ្រាមប្រឆាំងគ្រឿងញៀនដ៏ហិង្សារបស់គាត់នៅហ្វីលីពីន។

ការចូលរួមក្នុងល្បែងនយោបាយអន្តរជាតិរបស់មហាអំណាចនេះ នឹងធ្វើឱ្យកម្ពុជាក្លាយជាជនរងគ្រោះ និងបាត់បង់សិទ្ធិអធិបតេយ្យភាព។ ដូច្នេះ ការដកខ្លួនចេញពី ICC គឺជាយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីចៀសវាងការជ្រៀតជ្រែក និងការគ្រប់គ្រងពីមហាអំណាច។

៣. ការវាយតម្លៃពីការដកខ្លួនចេញពី ICC៖ ការពិចារណាលើផ្នែកនយោបាយ ការទូត និងយុទ្ធសាស្ត្រ

ក. ការពិចារណាផ្នែកនយោបាយ៖

សមាជិកភាពរបស់កម្ពុជានៅក្នុង ICC បានបង្កើតឱ្យមានការជជែកដេញដោលអំពីការរំលោភបំពានអធិបតេយ្យភាពជាតិ ជាពិសេស ដោយសារយុត្តាធិការសកលរបស់ ICC អាចជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេស។ មានហានិភ័យនយោបាយគួរឱ្យកត់សម្គាល់ដែលកម្ពុជា ក្នុងនាមជារដ្ឋអធិបតេយ្យ អាចរងសម្ពាធពីតួអង្គអន្តរជាតិ ឬក្រុមប្រឆាំងដែលព្យាយាមប្រើប្រាស់ ICC ដើម្បីផលប្រយោជន៍នយោបាយ។ យន្តការបែបនេះអាចត្រូវបានប្រើប្រាស់ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល ក្រោមលេសនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ឬអំពើពុករលួយក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ គឺជាកង្វល់សំខាន់សម្រាប់គណបក្សកាន់អំណាច ជាពិសេសក្នុងបរិបទនៃស្ថានភាពនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា។

លើសពីនេះទៅទៀត ICC ត្រូវបានគេមើលឃើញជាញឹកញាប់ថា ជាឧបករណ៍នៃឥទ្ធិពលលោកខាងលិច ដោយផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងទៅលើប្រទេសអាហ្វ្រិក និងផ្តល់ការយកចិត្តទុកដាក់តិចតួចទៅលើឧក្រិដ្ឋកម្មដែលប្រព្រឹត្តដោយរដ្ឋមានអំណាចខ្លាំងជាង ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន។ កម្ពុជា ក្នុងនាមជាប្រទេសតូច និងកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ មានហានិភ័យខ្ពស់ក្នុងការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះនយោបាយអន្តរជាតិរវាងមហាអំណាច ជាពិសេសជម្លោះដែលផ្តោតលើសិទ្ធិមនុស្ស និងច្បាប់អន្តរជាតិ។ ការពិចារណាផ្នែកនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា ជាពិសេសបំណងប្រាថ្នារបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការរក្សាស្ថិរភាព និងប្រឆាំងនឹងការជ្រៀតជ្រែកពីបរទេស អាចនាំឱ្យមានការសម្រេចចិត្តដកខ្លួនចេញពី ICC ដើម្បីការពារអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន។

ខ. ការពិចារណាផ្នែកការទូត៖

សមាជិកភាពរបស់កម្ពុជានៅក្នុង ICC ដំបូងឡើយមានគោលបំណងកែលម្អកិត្តិនាមរបស់ខ្លួននៅលើឆាកអន្តរជាតិ ជាពិសេសក្រោយសម័យខ្មែរក្រហម។ ទោះជាយ៉ាងណា អត្ថប្រយោជន៍ជាក់ស្តែងទាក់ទងនឹងជំនួយ និងការគាំទ្រអន្តរជាតិមានកម្រិតតិចតួច។ កម្ពុជា អាចមានអារម្មណ៍ថាខ្លួនមិនបានទទួលផលចំណេញផ្នែកការទូតគ្រប់គ្រាន់ពីសមាជិកភាពបន្តរបស់ខ្លួននៅក្នុង ICC។ កម្ពុជាក៏ជាផ្នែកមួយនៃអាស៊ាន ដែលប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសជាសមាជិក។ អាណត្តិរបស់ ICC អាចមានមានប្រឆាំងទៅនឹងគោលការណ៍ស្នូលរបស់អាស៊ាន ដែលបង្កើតឱ្យមានភាពតានតឹងផ្នែកការទូតជាមួយប្រទេសជិតខាង។ ប្រសិនបើកម្ពុជាដកខ្លួនចេញពី ICC កម្ពុជាអាចកំណត់ទីតាំងខ្លួនជាអ្នកការពារគោលការណ៍អធិបតេយ្យភាពរបស់អាស៊ាន ដោយតម្រឹមខ្លួនកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងក្រមប្រតិបត្តិនៅលើក្រមប្រតិបត្តិក្នុងតំបន់។

គ. ការពិចារណាផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រ៖

នីតិវិធីអូសបន្លាយ និងការចំណាយហួសហេតុរបស់ ICC ដែលបានបង្ហាញដោយករណីនានាដូចជាអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (ECCC) បានបង្ហាញពីភាពអសមត្ថភាពដែលអាចមិនស្របទៅនឹងតម្រូវការយុទ្ធសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា។ កម្ពុជាអាចបង្វែរធនធានដែលចំណាយមួយចំនួនធំរបស់ ICC ទៅជាគំនិតផ្តួចផ្តើមអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងប្រទេស ដូចជាកំណែទម្រង់តុលាការ ឬពង្រឹងប្រព័ន្ធច្បាប់របស់ខ្លួនដើម្បីដោះស្រាយបទល្មើសឆ្លងដែន។ ការដកខ្លួនចេញពី ICC នឹងអាចឱ្យកម្ពុជាផ្តោតលើការកែលម្អដោយខ្លួនឯងនូវក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ក្នុងស្រុក។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងថ្មីៗដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានានា ដូចជាការបោកប្រាស់តាមអ៊ីនធឺណិត ដែលដឹកនាំដោយការបង្កើតគណៈកម្មាធិការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន និងការបោកប្រាស់តាមអនឡាញ ដោយ សម្តេចធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានបង្ហាញពីសក្តានុពលរបស់កម្ពុជាក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែនតាមរយៈកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់ និងច្បាប់ក្នុងស្រុក ជាជាងការពឹងផ្អែកលើអង្គភាពខាងក្រៅដូចជា ICC។

៤. ការវាយតម្លៃឡើងវិញលើសមាជិកភាពរបស់កម្ពុជានៅក្នុង ICC

ទោះបីជាសមាជិកភាពរបស់កម្ពុជានៅក្នុង ICC ធ្លាប់និមិត្តសញ្ញានៃការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះយុត្តិធម៌អន្តរជាតិក៏ដោយ គុណវិបត្តិជាក់ស្តែងរបស់វាកាន់តែច្បាស់ឡើងៗ។ ភាពអសមត្ថភាពរបស់តុលាការ ការអនុវត្តច្បាប់ដោយរើសអើង និងភាពងាយរងឥទ្ធិពលនយោបាយសកល ក៏ដូចជាការចំណាយខ្ពស់សម្រាប់តុលាការ ICC បានបង្កើតកង្វល់អំពីអធិបតេយ្យភាពផ្នែកច្បាប់ និងផលប្រយោជន៍យុទ្ធសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា។ លើសពីនេះ ការបរាជ័យរបស់ ICC ក្នុងការកាត់ទោសមេដឹកនាំមានអំណាច ខណៈដែលកំពុងចំណាត់ការគាប់សង្កត់លើប្រទេសតូចៗ បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ភាពគួរឱ្យជឿជាក់របស់ខ្លួន។ ការបង្វែរធនធានពីសមាជិកភាព ICC ទៅរកកំណែទម្រង់ច្បាប់ក្នុងស្រុក និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់ នឹងផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ជាក់ស្តែងច្រើនជាងមុន ដោយពង្រឹងប្រព័ន្ធតុលាការរបស់កម្ពុជា ខណៈពេលជៀសវាងការជ្រៀតជ្រែកពីខាងក្រៅ និងការជាប់ពាក់ព័ន្ធនយោបាយ។

អាទិភាពយុទ្ធសាស្ត្ររបស់កម្ពុជា ដូចជាការថែរក្សាអធិបតេយ្យភាព ការកាត់បន្ថយការជ្រៀតជ្រែកពីខាងក្រៅ និងការផ្តល់អាទិភាពដល់ការអភិវឌ្ឍជាតិ ដែលធ្វើឱ្យការដកខ្លួនចេញពី ICC ក្លាយជាជម្រើសដែលអាចធ្វើទៅបាន។ តាមរយៈការផ្តោតលើកំណែទម្រង់ច្បាប់ក្នុងស្រុក និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងតំបន់ កម្ពុជាអាចដោះស្រាយបទល្មើសឆ្លងដែនប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ដោយមិនចាំបាច់ពឹងផ្អែកលើយន្តការតុលាការអន្តរជាតិ។ គំនិតផ្តួចផ្តើមថ្មីៗរបស់ សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែននិងការបោកប្រាស់តាមអ៊ីនធឺណិត បង្ហាញពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ប្រទេសក្នុងការពង្រឹងក្របខណ្ឌច្បាប់របស់ខ្លួន។ ការបង្វែរធនធានពីសមាជិកភាព ICC ទៅរកសមត្ថភាពតុលាការក្នុងស្រុក និងភាពជាដៃគូក្នុងតំបន់ នឹងបម្រើផលប្រយោជន៍ស្ថិរភាព និងវិបុលភាពរយៈពេលវែងរបស់កម្ពុជាបានល្អជាងមុន៕

អត្ថបទដោយ៖ លោក ថុង ម៉េងដាវិត អ្នកវិភាគភូមិសាស្រ្តនយោបាយ​ និងសន្តិសុខអន្តរជាតិ