នយោបាយ

ឆ្លើយតបការចោទប្រកាន់ ! រាល់សកម្មភាពល្មើសដែលផ្ដន្ទាទោសកន្លងមកមិនមែនជាការអនុវត្តសិទ្ធិតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះទេ

បានផុស

៣ years មុន

នៅ

ថ្ងៃសៅរ៍ ២៥ កញ្ញា ២០២១

ដោយ

២៨ឆ្នាំក្រោមដំបូលរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ នៃរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការការពារ និងលើកស្ទួយនូវសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាហូរហែ ប៉ុន្តែនៅមានភាពចម្រូងចម្រាសមួយចំនួន ដោយសារតែមានក្រុមដែលមាននិន្នាការប្រឆាំងមួយចំនួនតូច រួមទាំងអង្គការសង្គមស៊ីវិលផង តែងតែឆ្លៀតឱកាសធ្វើសកម្មភាព បង្កភាពចលាចលនៅក្នុងសង្គម ក្នុងចេតនាបំផ្លាញសមិទ្ធផលមុខមាត់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្រោមរូបភាពនៃការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាព ដោយយករដ្ឋធម្មនុញ្ញធ្វើជាលេស បកស្រាយដើម្បីការពារទង្វើល្មើសច្បាប់របស់ខ្លួន។

នេះជាលើកឡើងរបស់លោក ជិន ម៉ាលីន អនុប្រធាន និងជាអ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ហើយជាការឆ្លើយតបការចោទប្រកាន់របស់គណបក្ស ក៏ដូចជាសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ក្នុងឱកាសខួប២៨ឆ្នាំ (២៤ កញ្ញា ១៩៩៣-២៤ កញ្ញា ២០២១) នៃទិវាប្រកាសឲ្យប្រើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។

លោកថា ២៨ឆ្នាំកន្លងមកនេះ កម្ពុជាអនុវត្តបានយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនទៅនឹងគោលការណ៍គ្រឹះ នៃការដឹកនាំប្រទេសតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាពិសេសគោលការណ៍ដែលបានព្រមព្រៀងគ្នានៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១ ដែលកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ត្រូវបានបញ្ចប់ដោយគោលការណ៍គ្រឹះពាក់ព័ន្ធការដឹកនាំប្រទេសតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ ហើយត្រូវបានយកមកផ្ទេរដាក់ចូលនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ ដូច្នេះមកដល់ពេលនេះមានរយៈពេល២៨ឆ្នាំហើយ ដែលគោលការណ៍គ្រឹះទាំងអស់នេះ កម្ពុជាបានប្រកាន់ខ្ជាប់ បានការពារ និងបានអនុវត្តយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវគោលការណ៍គ្រឹះទាំងអស់នោះ។ គោលការណ៍ទាំងនោះរួមមាន៖

ទីមួយ, គោលការណ៍ពាក់ព័ន្ធរបបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ៖ យើងមានព្រះមហាក្សត្រជាប្រមុខរដ្ឋទ្រង់គ្រងរាជ តែមិនកាន់អំណាច ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលបានការពារ លើកតម្កើងអង្គព្រះមហាក្សត្រ ការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក ថែមទាំងរៀបចំច្បាប់ ដើម្បីការពារនូវព្រះរាជកិត្តិនាម កិត្តិស័ព្ទ របស់ព្រះមហាក្សត្រថែមទៀត តាមរយៈការផ្ដន្ទាទោសចំពោះជនណា ដែលប្រមាថដល់អង្គព្រះមហាក្សត្រ ដែលយើងបានឃើញមាននៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ គឺបទប្រមាថអង្គព្រះមហាក្សត្រ។ ក្នុងនោះជនអគតិមួយចំនួន ក៏ដូចជាអ្នកនយោបាយមួយចំនួន ដែលប្រឆាំងនឹងរបបរាជានិយម ប្រឆាំងទៅនឹងព្រះមហាក្សត្រ ប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ តែងតែទទួលរងនូវការចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់ជាបន្តបន្ទាប់នាពេលកន្លងមក។

ទីពីរ, គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស៖ ក្រោយឆ្នាំ១៩៩៣ កម្ពុជាបានរៀបចំបោះឆ្នោតដោយខ្លួនឯង ទាំងការបោះឆ្នោតថ្នាក់ក្រោមជាតិ ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ ដោយមិនមានការពន្យារពេល ឬខកខានម្តងណាឡើយ ហើយនៅឆ្នាំ២០២២ខាងមុខ កម្ពុជានឹងត្រូវរៀបចំបោះឆ្នោត ឃុំ សង្កាត់ ដែលជាការបោះឆ្នោតថ្នាក់ក្រោមជាតិ ហើយនៅឆ្នាំ២០២៣ នឹងបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ ដែលសកម្មភាពទាំងអស់នេះ ធ្វើតាមប្រតិទិនដោយមិនមានការផ្លាស់ប្ដូរឡើយ ទោះបីជាកម្ពុជាជួបប្រទះនូវការរីករាលដាលនៃជំងឺគូរ១៩ក៏ដោយ។ ការបោះឆ្នោតនិមួយៗយើងមើលឃើញថា មានការចូលរួមយ៉ាងច្រើនពីគណបក្សនយោបាយ ពីប្រជាពលរដ្ឋ ដោយប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួន ដើម្បីជ្រើសរើសគណបក្សដែលខ្លួនស្រលាញ់ពេញចិត្ត ហើយយើងក៏មានវិធានការឃុំគ្រង និងការពារនូវសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ពាក់ព័ន្ធទៅដល់ការបោះឆ្នោតតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្សនេះផងដែរ គឺគណបក្ស ឬអ្នកនយោបាយមួយចំនួន ដែលបំពានច្បាប់ គឺត្រូវតែប្រឈមមុខចំពោះផ្លូវច្បាប់ ដូចជាការរំលាយគណបក្សមួយចំនួន ដែលបំពានច្បាប់ ស្ដីពីការបោះឆ្នោត ច្បាប់ស្តីពីគណបក្សនយោបាយជាដើម ហើយជនអគតិមួយចំនួន ដែលព្យាយាមបំផ្លាញការរៀបចំការបោះឆ្នោតតាមរយៈការរារាំងប្រជាពលរដ្ឋមិនឲ្យទៅបោះឆ្នោតតាមរយៈយុទ្ធនាការនានានោះក៏បានប្រឈមមុខចំពោះផ្លូវច្បាប់ ដែលមានជាធរមាន ជាហូរហែផងដែរ។ នេះគឺជាការអនុវត្តច្បាប់ក្នុងការការពារ និងគាំទ្រ ដល់ការអនុវត្តតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សនៅកម្ពុជា។

ទី៣, គោលការណ៍នីតិរដ្ឋ៖ គឺបានរៀបចំច្បាប់គតិយុត្តជាច្រើន និងបានធ្វើការកែសម្រួល ក្នុងក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ ដើម្បីឲ្យសមស្របទៅតាមបរិបទសង្គម ហើយបើទោះបីជាកំពុងតែប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ១៩ក្តី កម្ពុជាក៏បានរៀបចំច្បាប់មួយចំនួនក្នុងការទប់ស្កាត់ការពារអាយុជីវិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋប្រយុទ្ធប្រឆាំងទៅនឹងឆ្លងរាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩នេះផងដែរ។ ជាមួយគ្នានោះ ក៏បានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការអប់រំ ផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបានយល់ និងមន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ បានយល់ដឹង និងអនុវត្តបានត្រឹមត្រូវទៅតាមខ្លឹមសារនៃបញ្ញត្តិច្បាប់។

ទី៤, គោលការណ៏ សិទ្ធិសេរីភាព៖ គឺរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការការពារ និងលើកស្ទួយនូវសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាហូរហែនាពេលកន្លងមក ប៉ុន្តែនៅមានភាពចម្រូងចម្រាស់មួយចំនួន ដោយសារតែមានក្រុមដែលមាននិន្នាការប្រឆាំងមួយចំនួនតូច រួមទាំងអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនជាគូកន ជាបក្ខពួក តែងតែឆ្លៀតឱកាសធ្វើសកម្មភាពនយោបាយក្នុងចេតនាបង្កភាពចលាចលនៅក្នុងសង្គម ក្នុងចេតនាបំផ្លាញសមិទ្ធិផលមុខមាត់ កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ក្រោមរូបភាព នៃការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាព ហើយបានយករដ្ឋធម្មនុញ្ញបកស្រាយ ដើម្បីការពារទង្វើល្មើសច្បាប់របស់ខ្លួន ប៉ុន្តែបើទោះបីជាក្រុមនេះ ព្យាយាមបំភ្លេចបំភ្លៃយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏មិនអាចការពារបាននូវអំពើល្មើសច្បាប់របស់ពួកគេបានដែរ ពីព្រោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ការពារតែអ្នកអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពណា ដែលស្របតាមផ្លូវច្បាប់ប៉ុណ្ណោះ។ ដោយឡែកចំពោះអ្នកប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ រដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនអាចការពារទេ ពីព្រោះមិនមែនជាការការពារសិទ្ធិសេរីភាព ដែលមាននៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។

លោក ជិន ម៉ាលីន បញ្ជាក់ថា “រាល់សកម្មភាពល្មើសច្បាប់ដែលបានផ្ដន្ទាទោស និងធ្វើការទប់ស្កាត់កន្លងមក មិនមែនជាការអនុវត្តសិទ្ធិតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះទេ គឺជាសកម្មភាពប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ ដែលសមត្ថកិច្ចមានមូលដ្ឋានមានភស្តុតាងរឹងមាំក្នុងការអនុវត្តចាត់វិធានការចំពោះអំពើល្មើសទាំងនោះ ប៉ុន្តែក្រុមប្រព្រឹត្តល្មើស និងបក្សពួកបានព្យាយាមបិទបាំង ព្យាយាមការពារ ដោយយកលេសពាក់ព័ន្ធទៅការអនុវត្តសិទ្ធិ និងព្យាយាមបកស្រាយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីធ្វើការការពារ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាសមត្ថកិច្ចមានមូលដ្ឋានមានភស្តុតាង និងសកម្មផ្លូវច្បាប់រឹងមាំ ដូច្នេះមិនអាចយករដ្ឋធម្មនុញ្ញ មកការពារអំពើល្មើស តាមការបកស្រាយបែបទំនើងចិត្តរបស់ក្រុមគេទាំងអស់នោះបានឡើយ។

សូមបញ្ជាក់ថា ២៤កញ្ញា គឺជាទិវាខួប២៨ឆ្នាំ (២៤ កញ្ញា ១៩៩៣-២៤ កញ្ញា ២០២១) នៃទិវាប្រកាសឲ្យប្រើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយខណៈពេលដែលក្រសួង សា្ថប័នផ្សេងៗ ក៏ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋបានអបអរសាទរ និងដឹងគុណអ្នកដែលបានខិតខំបង្កើតឡើងនោះ បែរជាមានគណបក្ស ក៏ដូចជាសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ធ្វើការចោទប្រកាន់ទាំងងងើលទៅវិញ។ ក្នុងនោះ លោកស្រី ចក់ សុភាព ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាបានបង្ហោះសាមួយនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនអះអាងថា សិទ្ធិមួយចំនួនដែលត្រូវបានការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានរឹតត្បិត ហើយក្នុងនោះសិទ្ធិសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិត្រូវបានដាក់កំហិត ជាពិសេសអ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យ អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជន និងសំឡេងជំទាស់ផ្សេងទៀត។

ចំណែកគណបក្សខ្មែរស្រឡាញ់ជាតិបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៏មួយលើកឡើងថា រយៈពេល២៨ឆ្នាំកន្លងមកនេះ គោលការណ៍សំខាន់ៗដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៅមានចំនុចមួយចំនួនមិនទាន់អនុវត្តបានពេញលេញនៅឡើយទេ ហើយមានចំណុចខ្លះកាន់តែធ្លាក់ចុះទៅៗ ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌បានធ្លាក់ចុះ តុលាការមិនឯករាជ្យ ប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ នឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាឧបករណ៍សម្រាប់រឹតត្បិត សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយ និងសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការសំដែងមតិ៕

ដោយ ៖ កោះកែវ